Khi âm nhạc giao duyên với mỹ thuật

VHO - Những giai điệu hòa nhạc cổ điển vang lên dịu nhẹ trong không gian lãng mạn, trữ tình tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Hòa nhạc tại Bảo tàng, món ăn tinh thần không xa lạ ở nhiều quốc gia trên thế giới nhưng tại Việt Nam, có lẽ Bảo tàng Mỹ thuật (Hà Nội) là địa chỉ tiên phong.

Du khách tham quan Bảo tàng thông qua “trợ lý thông minh” iMuseum VFA

Trong không gian kiến trúc đặc biệt với sự hòa quyện văn hóa Đông - Tây, những sáng tạo se duyên mỹ thuật - âm nhạc đang mở rộng cánh cửa để Bảo tàng ngày càng đến gần hơn với đông  đảo công chúng. 

Hòa nhạc tại Bảo tàng 

Chỉ tay ra phía sân vườn, nơi diễn ra những chương trình hòa nhạc nhiều dấu ấn trong lòng công chúng, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh trải lòng: “Khi đến với những Bảo tàng Mỹ thuật lớn trên thế giới, trong không gian lãng mạn của tranh, tượng và những sắc màu hội họa, tôi đã được nghe những giai điệu của âm nhạc vang lên, khiến lòng người mê đắm. Tôi đã nhiều lần tự hỏi, vì sao lại không đưa sân vườn của Bảo tàng Mỹ thuật Việt  Nam trở thành điểm hẹn của tình yêu âm nhạc và mỹ thuật như vậy. Cho đến khi những giai điệu đầu tiên của chương trình hòa nhạc Giai điệu mùa  thu vang lên đầy quyến rũ trong khuôn viên Bảo tàng, chúng tôi đón nhận cơn mưa lời khen và những câu hỏi bao giờ đến chương trình kế tiếp”. 

Lượng khách đến với Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam thời gian qua đã tăng gấp đôi so với trước. Công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ đã biết đến Bảo tàng rộng rãi hơn trước không chỉ thông qua việc đẩy mạnh các hoạt động truyền thông mà còn bởi chính sự chuyển mình mạnh mẽ, khai thác thế mạnh, biến di sản thành tài sản từ phía Bảo tàng. Giám đốc Nguyễn Anh Minh bộc bạch, khai thác và phát triển công nghiệp văn hóa bắt đầu từ những ý tưởng, việc làm cụ thể. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đang đi trên con đường đó, nhằm định vị thương hiệu một điểm  đến hấp dẫn, không thể bỏ qua trên bản đồ văn hóa  của Hà Nội và cả nước. Sau những chương trình hòa nhạc cổ điển đầu tiên được tổ chức từ cuối năm 2022 cho đến nay, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã và đang trở thành  điểm hẹn nghệ thuật đầy thú  vị vào tuần cuối mỗi tháng với một mini concert và ba tháng một lần với một chương trình hòa nhạc lớn được tổ chức.  “Sau những trăn trở để hút  khách, chúng tôi thấy rằng  công chúng rất yêu thích  những chương trình hòa nhạc  trong không gian hiếm có như tại Bảo tàng. Những giai điệu của âm nhạc đỉnh cao cùng  hòa quyện trong nhịp điệu  sắc màu hội họa đã khiến cho  các chương trình biểu diễn  tại sân vườn của Bảo tàng Mỹ thuật luôn không còn chỗ trống…”, ông Minh “khoe”. 

Nếu như cách đây chỉ vài năm, cánh cổng Bảo tàng Mỹ  thuật Việt Nam vẫn còn xa lạ với phần đông công chúng, nơi được gọi tên “ngôi đền thiêng”  vẫn chỉ là chốn lui tới hầu như chỉ của giới nghề mỹ thuật thì  đến nay, sự chuyển mình đã  thực sự tạo lực hút mạnh mẽ với đông đảo du khách, đặc biệt là những bạn trẻ. Giám đốc Bảo tàng Nguyễn Anh Minh bộc bạch, trước thực  trạng vắng khách của Bảo tàng kéo dài nhiều năm, điều khiến ông luôn trăn trở khi về  nhận nhiệm vụ tại địa chỉ này  là làm sao để tạo nên những  không gian nghệ thuật thực sự  thân thiện, cởi mở và lôi cuốn. Mang theo tâm tư ấy trong những chuyến công tác nước ngoài, đến các Bảo tàng nghệ thuật, thăm những lâu đài cổ và được thưởng thức những buổi hòa nhạc ngoài trời,  trong những không gian kiến  trúc rất tuyệt vời đã thôi thúc  trong ông ý tưởng phải tạo nên không gian nghệ thuật đặc sắc đó cho công chúng yêu nghệ  thuật Việt. Những buổi chiều hòa nhạc cổ điển ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã bắt đầu hình thành như vậy. Ông Nguyễn Anh Minh cho biết, mỗi thanh âm, giai điệu vang lên cũng chính là món quà tri ân đối với những khách tham quan yêu quý Bảo tàng.  

Sự đón nhận của công chúng cũng cho thấy Bảo tàng đã có hướng đi đúng  đắn. PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội chia sẻ khi thưởng thức chương trình biểu diễn hòa nhạc đầu tiên: “Buổi hòa  nhạc biểu diễn ngoài trời do Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam phối hợp với Dàn nhạc Giao  hưởng Việt Nam tổ chức thực  sự ấn tượng, không chỉ bởi chất lượng đỉnh cao của dàn nhạc với các tác phẩm âm nhạc kinh điển thế giới kết hợp với những nhạc phẩm  Việt Nam quen thuộc, mà quan trọng hơn, ý nghĩa của buổi hòa nhạc đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối quan hệ  giữa nghệ thuật và cuộc sống,  tầm quan trọng của giáo dục  nghệ thuật công cộng, và  nhiều điều hơn thế!...”.  

Hoà nhạc cổ điển tại khuôn viên Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Khi di sản trở thành tài sản 

Với sự kết nối đồng điệu từ trái tim đến với trái tim, cánh cửa Bảo tàng giờ đây không chỉ rộng mở với nghệ thuật tạo hình mà còn là không gian kết nối của những tâm hồn yêu cái đẹp. Hòa theo những  thanh điệu du dương, quyến rũ của những giai điệu hòa nhạc cổ điển trong không gian Bảo tàng mới thấy vì sao nơi này lại trở thành điểm đến lựa chọn thú vị của nhiều thế hệ công chúng trong thời gian qua. Không gian sân vườn  nằm ngay sát mặt đường giao  thông có lẽ cũng không còn  làm khó cho các nghệ sĩ tham gia dàn nhạc - loại hình âm  nhạc hàn lâm luôn yêu cầu  được biểu diễn trong không  gian đặc thù, không ồn ã. Bởi  ngay phía trước các nghệ sĩ, xung quanh sân vườn và trên cả những ô cửa hành lang Bảo tàng là những gương mặt ngập  tràn hạnh phúc của hàng trăm khán giả. Có lẽ, đa phần trong số họ đều là lần đầu tiên được lắng nghe các giai điệu cổ điển sang trọng, hút hồn trong không khí lãng mạn như thế. “Những buổi biểu diễn hòa nhạc cổ điển tại Bảo tàng đã  giữ chân người nghe từ đầu  đến cuối, rất nhiều người khi ra về đã hỏi chúng tôi thời gian của chương trình kế tiếp. Điều  này cũng chính là ý tưởng của  Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, với mong muốn tiếp tục tổ chức chuỗi hòa nhạc định kỳ, mở cửa miễn phí  cho công chúng để tạo ra một điểm hẹn lý tưởng của âm nhạc và mỹ thuật giữa lòng Hà Nội…”, ông Nguyễn  Anh Minh bộc bạch. 

Trở thành cầu nối giữa  nghệ thuật và đời sống, phá bỏ rào cản tư duy để đến gần với công chúng, theo Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đó là cách để những di sản vô giá trở thành tài sản. Một thời gian rất dài, nhắc  đến Bảo tàng là như nhắc  đến “ngôi đền thiêng”, vùng  đất riêng của giới mỹ thuật.  Du khách đến Bảo tàng  trước đây cũng đa phần là khách quốc tế, khách trong nước chủ yếu là các họa sĩ, nhà nghiên cứu mỹ thuật. Bên cạnh đó, tính chất hàn lâm, kén khách càng khiến sự thu hút của Bảo tàng rất hạn chế; nhiều hướng dẫn viên thậm chí còn “sợ” đưa khách đến Bảo tàng Mỹ thuật bởi lo ngại thiếu kiến  thức chuyên môn. 

“Có bạn làm lữ hành còn nói với tôi: “Đừng mơ Bảo  tàng sẽ đông khách!”. Điều này đã thôi thúc Bảo tàng nỗ lực tìm kiếm giải pháp, sáng tạo để tháo gỡ rào cản và thu hút khách. Nếu du khách đến  Paris là phải đến với Bảo tàng  Louvre để ngắm bức tranh  nàng Monalisa thì vì sao Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lại  không là điểm đến để ngắm những bảo vật quốc gia Em  Thúy, Bình phong…?”, ông  Minh trăn trở. Hàng loạt giải pháp phá bỏ những hàng rào  khoảng cách, cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng đã được triển khai để tạo sự thân thiện, gần gũi giữa Bảo tàng và du khách. Trong đó, sự đầu tư, tận dụng thế mạnh về công nghệ đã mang đến những bước ngoặt quan trọng, đưa đến cho du khách những cảm xúc thú vị khi tham quan, khám phá những kho báu  di sản của Bảo tàng. iMu seum VFA được xem là “trợ  lý thông minh” dành cho du khách khi tham quan Bảo tàng Mỹ thuật dưới hình thức trực tuyến hoặc trực tiếp. Sau một thời gian ngắn triển khai, đến nay đã có khoảng 10%  khách đến Bảo tàng sử dụng công nghệ này. “Chuyển đổi  số đối với hoạt động của Bảo  tàng là yếu tố sống còn trong bối cảnh thời đại 4.0. Các hoạt động của Bảo tàng trong  thời gian gần đây đều tăng cường giải pháp công nghệ  số để phát huy giá trị di sản nói chung, di sản mỹ thuật nói riêng trong hành trình  trải nghiệm của công chúng. Sau thành công của giải pháp công nghệ iMuseum  VFA, Bảo tàng Mỹ thuật Việt  Nam mới đây cũng đã khai  trương hình thức triển lãm trực tuyến, khá thú vị là ngay từ buổi đầu, chúng tôi đã có một lượng khách hàng khá  đông, nhiều họa sĩ nổi tiếng đã đăng ký sử dụng không gian trực tuyến của Bảo tàng để đưa tác phẩm đến với công  chúng…”, Giám đốc Nguyễn  Anh Minh cho biết.

Đó cũng là những lý giải vì sao thời gian qua lượng khách đến với Bảo tàng đã  tăng mạnh. Nếu năm 2020, lượng khách tham quan là gần 30 ngàn thì đến năm  2022, khi đại dịch qua đi, lượng khách đạt được trên  100 ngàn lượt, trong đó  khách sử dụng thuyết minh  đa phương tiện iMuseum đạt tỉ lệ trên 10%. Tính đến cuối  tháng 11.2023 đã có gần 130 ngàn lượt khách đến Bảo tàng, số lượng khách sử dụng thuyết minh đa phương tiện iMuseum đạt tỉ lệ gần 10%. Điều đáng chú ý còn là sự thay đổi về cơ cấu lượng khách tham quan, nếu trước đây khách trong nước còn hạn chế thì nay đã chiếm trên 70%, trong đó có nhiều đối tượng là công chúng trẻ tuổi. 

Đa dạng các phương thức hoạt động, giàu có những ý tưởng sáng tạo, cách làm mà ít thiết chế Bảo tàng nào áp dụng nhưng lại mang đến hiệu quả không ngờ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam còn là cách thức quảng bá, thu  hút công chúng qua những bài viết, chia sẻ của các hot Facebooker, TikToker và  qua chính các trang mạng xã hội của Bảo tàng. Nhiều sinh nhật, lễ đính hôn… tại Bảo tàng thu hút cả triệu  lượt người theo dõi. Cùng với đó là các chương trình talk nghệ thuật với sự tham gia của nhiều họa sĩ tên tuổi, tạo sức lan tỏa của  không gian nghệ thuật Bảo tàng đến công chúng. 

“Chỉ với hơn 4.000m², Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn để mở rộng không gian hoạt  động, thế nhưng với tư duy đổi mới, gắn chức năng giáo dục của Bảo tàng với đáp ứng thị hiếu của công chúng, lượng khách đã ngày càng  đông. Chúng tôi xác định  lợi thế riêng có chính là các  tác phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ tên tuổi của nền mỹ  thuật nước nhà qua nhiều thế  hệ. Di sản nghệ thuật chính  là tiềm năng, nền tảng để tạo nên những giá trị tài sản vừa có sức thu hút, vừa đóng góp đáng kể vào phát triển  công nghiệp văn hóa…”, ông  Minh cho biết. Với hướng đi này, sắp tới Bảo tàng Mỹ  thuật Việt Nam sẽ tiếp tục  nghiên cứu, mở rộng các hoạt động để định vị rõ nét  hơn thương hiệu của một  điểm đến nghệ thuật trong  lòng công chúng, với các  mô hình mới như tour đêm, trình diễn hòa nhạc cổ điển, tham quan trải nghiệm,  trình chiếu ánh sáng…

 HÀ PHƯƠNG, ảnh: NGUYỄN HỮU